PAFTA VE KILAVUZ İLE VİDA AÇMA
A- Dış Vida Açmada Kullanılan Takımlar
Tornada dış vida açmada kullanılan başlıca takımlar şunlardır:
1- Pafta lokmaları: Bir pafta lokması üzerinde açacağı dış vida ile ilgili bilgiler bulunur (Şekil 17-A). Metrik paftaların üstüne M harfi ile diş üstü çapı yazılır (M5.... M10 gibi). Whitwort olanlarda ise diş üstü çapı parmak cinsinden belirtilir. (1/2"... 3/8" gibi).
İnce diş paftalarda, diş üstü çapına ek olarak vida adımı (whitwort olanlarda parmaktaki diş sayısı) yazılır (M16x1; W20x 1/10" gibi).
2- Pafta kolları: Pafta lokmalarının kullanılması, uygun pafta kollarına takılarak olur. (Şekil 17-B). Pafta lokması, vida ile ilgili yazıları üstte olacak şekilde takılır. Sıkma vidaları, paftanın çevresindeki havşalara oturarak bağlantıyı sağlar.
Bazı pafta lokmaları koruyucu bir bilezik ile pafta koluna takılır (Şekil 17-C). Bu durumda önce pafta lokması (a), koruyucu bileziğe (b) çevresel olarak vidalı pimlerle monte edilir; sonra koruyucu bilezik, pafta koluna takılır.
3- Pafta bağlama aparatları: Makinede seri olarak dış vida açmaya yarar Şekil 17-Ddeki otomatik paftanın ayarlı olan diş tarakları, vida açma işleminden sonra kendiliğinden parçadan ayrılır.














Şekil 17: Dış vida açma takımları A) Pafta lokması B) Pafta kolu C) Pafta kolu: Pafta (a) ve bilezik (b) D)Otomatik patta

B- İç Vida Açmada Kullanılan Takımlar
1- Kılavuzlar: Tornada iç vida açmaya yarar.
a) El kılavuzları: Kılavuzlar üzerine, paftalarda olduğu gibi vida ile ilgili işaret ve bilgiler yazılmış durumdadır (Şekil 18). El kılavuzları, bir vida için üçlü takımlar hâlinde olur ve ağızlama boyu en fazla olandan başlanarak sıra ile kullanılır.
b) Makine kılavuzları: Yalnızca makinede kılavuz çekmek için kullanılırlar (Şekil 19). Makine kılavuzları, fazla zorlanmamaları ve talaşların kolay akışı için helis oluklu olarak yapılırlar.
3- Kılavuz bağlama aparatları: Makinede seri olarak kılavuz çekmeye yarar. Şekil 20deki otomatik kılavuzun diş tarakları vida cinsine göre değiştirilebilir. Kılavuz kullanılmadan önce üzerindeki kol ile kurulur. Diş çekildikten sonra, dayama etkisiyle; kılavuzun diş tarakları, çap küçülterek parçadan ayrılır.









2- Kılavuz kolları: Kılavuzların başlarına takılarak vida işleminin yapılmasını sağlarlar (Bk. Şekil 26).

C- Tornanın Hazırlanması
1- Aparatların bağlanması: Konik saplı olan vida aparatları, gezer puntanın kovanına takılır.
2- Takımların bağlanması: Pafta lokmaları ,pafta kolu ile doğrudan gezer punta kovanının alın yüzeyine dayatılarak hazırlanır.
Makine paftaları, gezer puntaya takılı olan mandrene bağlanır.
El kılavuzları, buji kolu (kılavuz kolu) ile gezer puntanın punta ucuna dayatılarak hazırlanır.
3- Devir sayısı, ayarı: Tornada pafta ve kılavuzla vida açmak için seçilecek kesme hızları düşük olur. Ancak burada önemli olan nokta; gerekli kesme hızına uyan devir sayısına göre tornanın ayarlanması ve kesme yağının kullanılmasıdır.
4- Kesme yağı değişimi: Vida açılacak malzemenin cinsine uygun olarak değişen kesme yağı seçimi için Tablo 1den yararlanılabilir.








Tablo 1: Makinede vida açmada kullanılan kesme hızları ve kesme yağları
Pafta veya kılavuzun kesme hızına (v) ve vida diş üstü çapına (d) göre tornaya verilecek olan:
Devir sayısı n = olur.

Örnek: Fe37 çeliğinden bir iş parçasına açılacak M10 iç vida için tornaya verilecek devir sayısının bulunması:
Çözüm: Fe37 çeliği, alaşımsız çelik olduğundan Tablo 1den v = 7 m/dak seçilir. Buradan:
n = olur.

D- Pafta ile Vida Açmanın Açıklanması
1- Parçanın hazırlanması: Paftanın kullanılması için önce iş parçasının uygun ölçülerde hazırlanması gerekir. Teorik olarak, işin çapı; vida diş üstü çapına eşittir (Şekil 21). Ancak, vida açarken dişlerin şişmesinden dolayı paftanın sıkışmasını önlemek için parçanın çapı, vida adımının onda biri kadar küçültülür.
Parçanın çapı = vida diş üstü çapı - dp = d - olur.
İş parçası uygun çapta tornalandıktan sonra, uç tarafına paftanın kolay ağızlaması için 45° pah kırılır.